Персеполь

Персеполь (бор. грек. Περσέπολις — һүҙмә-һүҙ: Фарсылар ҡалаһы, бор. фарсы Pārsa), Техте-Джемшид (фарс. تخت جمشید — һүҙмә-һүҙ: Джамшид тәхете) — б. э. т. VI—V быуаттарҙа барлыҡҡа килгән боронғо фарсы ҡалаһы, ҙур Әһәмәниҙәр империяһының баш ҡалаһы. Б. э. т. 330 й. Искәндәр Зөлҡәрнәй баҫып алғандан һуң, янғында юҡҡа сыға.

Шираздан төньяҡ-көнсығышҡа — 50, Тәһрандан көньяҡҡа сама менән 900 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Административ бүленеш буйынса Фарс провинцияһының Марвдашт шәһәрстанына инә, Марвдашт ҡалаһынан алыҫ түгел. Һарай комплексы ҡалдыҡтары һаҡланған. Персеполдә һарай комплексы, культ ҡоролмалары ҡалдыҡтары һ. б. күп нәмәләр һаҡланған. Хәҙерге көндә Персеполь харабалары 135 000 м² майҙанды биләүсе юғары платформалы ҙур һарай комплексынан тора. Персеполдән биш километр алыҫлыҡта Накше-Рөстәм батша кәшәнәһе урынлашҡан. Шулай уҡ Накше-Рөстәм һәм Накше-Рәжәп ҡая рельефтары билдәле. Персеполдә һыу үткәргестәр һәм канализация булған, уны төҙөүҙә ҡолдар хеҙмәте ҡулланылмаған.

Персеполдән 70 км төньяҡ-көнсығышта Фарсыстандың алдағы баш ҡалаһы Пасаргады урынлашҡан.

Персеполдә күп боронғо дәүер ҡоролмалары емереклектәре һаҡланып ҡалған, шуларҙан 72 колонналы церемониаль залы булған Ападана һарайы иң билдәлеһе.

Тарихы

Пасаргады Бөйөк Кир II батшалыҡ иткән осорҙа Әһәмәниҙәр империяһының баш ҡалаһы була, әммә Кир Персеполде яңы баш ҡала итеп төҙөкләндерә башлай, б. э. т. яҡынса 560 й. ҡалаға нигеҙ һалына. Батша Дарий I, масштаблы төҙөлөш башлап, б. э. т. 520 й. һуң баш ҡаланы күсерә.

Искәндәр Зөлҡәрнәй б. э. т. 330 йылда ҡаланы йәшен тиҙлегендәге һөжүм менән баҫып ала, ә бер нисә айҙан ул ғәскәрҙәренә ҡаланы таларға рөхсәт бирә. Ксеркстың көнсығыш һарайына Таис Афиналы ут төртә һәм янғын бөтә ҡалаға тарала. Быны грек-фарсы һуғыштары барышында Акрополде яндырған өсөн үс алыу акцияһы тип фаразларға була. Үгеҙ тиреһенә алтынлатылған хәрефтәр менән яҙылған Авестаның ҡиммәтле экземплярҙары янып юҡҡа сыға.

Б. э. т. 318 йылда Персеполь Македония империяһы (Диодор, xix, 21 seq., 46) провинцияһы Фарсыстандың баш ҡалаһы була. Әммә ҡала һуңғараҡ үҙенең ҡеүәтен юғалта.

Б. э. т. 200 йылда Персеполдән төньяҡҡараҡ биш километрҙа ятҡан Истахр (Стахр) ҡалаһы күтәрелә, унда сәсәниҙәр сатрабы резиденцияһы урынлаша. Истахр — зороастризмдың рухи үҙәге һәм Авестаның һаҡлағысы, һуңғараҡ күпмелер дәүер Сәсәниҙәр империяһының баш ҡалаһы була; ғәрәп баҫҡынсылығы осоронда емерелә, бер ни тиклем нығытылған ҡәлғә булараҡ ҡулланыла.

1971 йылдың 12—16 сентябрендә Персеполдә шаһ Мөхәммәт Реза Пехлеви һәм сит ил ҡунаҡтары ҡатналығында Иран монархияһының 2500 йыллығы тантаналы байрам ителә, ул Фарсы дәүләтенә нигеҙ һалған Кир II батшаның вафат булған көнөнә бағышлана.

Комплекс составы

Ападана

Комплекс үҙәге — терраса өҫтөнән дүрт метрға юғары күтәрелгән Дарий Ападанаһы. Уға ике тәгәрмәсле һуғыш  арбалары егеп үтеү мөмкин булған һөҙәк ике түр баҫҡысы илтә. Баҫҡыстарҙың һәм тотош Ападана террасаһының төп ҡиммәте — таш плиталарға уйылған рельефтар. Баҫҡыстың тышҡы яғында уларҙа батша гвардияһының тантаналы үтеүе һүрәтләнһә, ә эске яғында — һарыҡ тәкәһе, һауыттар, шарап тултырылған һабалар күтәргән хеҙмәтселәр төшөрөлә. Ападананың үҙенең рельефтарында ла шундай уҡ ғәмәлдәр күренә: бында яулап алынған халыҡ вәкилдәре процессияһы һүрәтләнә.

Күп кенә тикшеренеүселәр Ападана баҫҡыстарында һүрәтләнгән яһаҡ түләүселәрҙең процессиялары Яңы йылға бағышланған булыуы ихтимал һәм һәр йыл һайын башҡарыла торған сараны аныҡ тергеҙә, тип иҫәпләй. Ападананың көнсығыш ишеге янында тәхеттә батшаларҙың да батшаһы Дарий I һүрәтләнгән, уның артына тәхет вариҫы Ксеркс I баҫҡан.

Ападана үҙе вестибюлдәр менән уратып алынған ҙур залдан ғибәрәт. Ҡоролманың ҡыйығы ағастан ябылып, әле ун өсө генә һаҡланып ҡалған етмеш ике таш бағана терәүҙә тороуы ихтимал.

Трипилон һәм йөҙ колонналы зал

Ападана артында, үҙәккә яҡыныраҡ, Персеполдең төп ҡунаҡ залы булыуы ихтимал Трипилон урынлашҡан. Баҫҡысы сановниктарҙың рельефлы һүрәттәре менән биҙәлгән, көнсығыш ҡапҡаһында тәхеттә ултырған Дарий I һәм уның вариҫы Ксерксты һүрәтләгән тағы бер рельеф булған. Артабан, табылған колонналар нигеҙе иҫәбе буйынса археологтар Йөҙ колонналы зал тип атаған ҙур бина урынлашҡан. Төньяҡ ҡыйыҡлы галерея ҡабырғалары буйлап ҙур таш үгеҙҙәр баҫып торған, һигеҙ таш ҡапҡа батша тормошо һәм батшаның иблистәр менән алышы сәхнәләре һүрәттәре менән биҙәлгән булған. Ике күркәм бүлмә — Ападана һәм Йөҙ колонналы зал — квадрат формаһында тиерлек; улар урынлашҡан биналарға артҡы яҡтан хәҙерге көндә тик нигеҙ таштары ғына һаҡланып ҡалған хазиналар, келәттәр һәм торлаҡ биналар лабиринты килеп ялғана.

Тачара

Ападананан уң яҡта Дарий I тачараһы (торлаҡ һарайы) була, ул рельефлы һүрәттәр менән биҙәлә. Һарайға нигеҙ һалыусының яҙыуы бар: «Мин, Дарий, бөйөк батша, батшаларҙың батшаһы, илдәр батшаһы, Гистасп улы, Әһәмәни, был һарайҙы төҙөнөм». Бөгөн тачаранан тик нигеҙе, ишек уйымдары булған таш инеү урындары һәм диуарҙарҙың бер аҙ һаҡланған аҫҡы өлөшө генә тороп ҡалған.

Ксеркс Һәрәме

Платформаның көньяҡ өлөшөндә Ксеркс һарайы, торлаҡ һәм ярҙамсы биналар, шулай уҡ Дарий һәм Ксеркстың рельефлы һындары менән биҙәлгән батша хазинаһы була. Шуларҙың иң ҡыҙыҡлыһы — Персеполдең беренсе археологы Херцфельд Ксеркс Һәрәме тип аталған бина. Ике һәм өс бәләкәй генә бүлмәле егерме ике бинанан торған Һәрәмдә бәлиғ булмаған балалары менән ҡатын-ҡыҙ йәшәгән .

Дарий III кәшәнәһе

Ғалимдар Персеполь ситендә Әһәмәниҙәр династияһының һуңғы вәкиле булған Дарий III кәшәнәһен таба. Тамамланмай ҡалған кәшәнә, тәбиғәт шарттарына бәйле, емерелә. Уның рельефтары схематик һыҙатлы һәм беленмәй тиерлек.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

  • Дарий I
  • Бөйөк Кир II
  • Накше-Рөстәм
  • Боронғо Яҡын Көнсығыш ҡалалары
  • Азияла ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы объекттары исемлеге

Һылтанмалар

ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы, объект № 114
рус.англ.фр.
Listed in the following categories:
Post a comment
Tips & Hints
Arrange By:
karbasiha
1 March 2017
آران وبیدگل با جاذبه های گردشگری کویر مرنجاب و دریاچه نمک خانه های قدیمی و تاریخی اکرمی بنی طبا آسیاب عصاری مسجد قاضی زیارت محمد هلال خانه کرباسی ها
added at 10.17: آران وبیدگل با جاذبه های گردشگری کویر مرنجاب و دریاچه نمک خانه های قدیمی و تاریخی اکرمی بنی طبا آسیاب عصاری مسجد قاضی زیارت محمد هلال خانه کرباسی ها
added at 10.25: ورودی برای کویر بستگی به اتوبوس یا سواری متفاوت است200000 ریال برای سکونت در خانه باغ شاکر با غذا هر نفر زیر 750000 است تومان قیمت بقیه غذا و خوراکی و کرایه ها و.... قیمت ها ارزان است. قیمت شتر سواری موتور سواری و ... قیمت بطری آب و غذا مناسب است ولی بهتر است ازداخل شهر بخرید و مردم اینجا خیلی ساده و خونگرم هستند و ...غذاهای محلی خیلی لذیذ هستند . با راهنمای محلی گردشگری کویر و دشت مرنجاب (آران و بیدگل )باید به کویر بروید . رعایت فرهنگ مردم لازم است . (بدون حجاب بودن و رقص ممنوع است )
aran arony
28 February 2017
آران وبیدگل با جاذبه های گردشگری کویر مرنجاب و دریاچه نمک خانه های قدیمی و تاریخی اکرمی بنی طبا آسیاب عصاری مسجد قاضی زیارت محمد هلال خانه کرباسی ها
Alireza
7 October 2014
Artistically cut stones used to be joined together using lead clips to make them resistant to earthquakes. Metal clips must be replaced or more cracks in the stones would appear over time.
Alireza
7 October 2014
It is speculated that in this wonderful carving the lion and the cow are symbols of spring and winter. The lion conquers over the cow as the first day of spring (Nowruz) emerges.
Yasi. Pkh
14 February 2019
All tourists must see this place to see and understand great iran.i impressed and enjoy here
Siavash Razavi
23 July 2021
Persepolis (/pərˈsɛpəlɪs/; Old Persian: ????????????????; New Persian: تخت جمشید‎, romanized: Takht-e Jamshīd, lit. 'Throne of Jamshid') was the ceremonial capital of the Achaemenid Empire (c. 550–330 BC).
Alireza
7 October 2014
Two giant sphinxes depicted with bull's body, eagle's wings, and bearded man's head are standing at the eastern doorway of the Gate of All Nations.
Hooman Shalchi
30 April 2017
Words can not describe it! Fascinating-Amazing-Spectacular. DO NOT miss it if you are around.
Load more comments
foursquare.com

Hotels nearby

See all hotels See all
Karan Hotel

starting $99

InterContinental Al Jubail

starting $276

SAS Hotel Al Jubail

starting $175

Family house

starting $296

Golden Tulip - Al Jubail Hotel

starting $85

Park Inn by Radisson Jubail Industrial City

starting $0

Recommended sights nearby

See all See all
Add to wishlist
I've been here
Visited
Ka'ba-ye Zartosht

The Ka'ba-ye Zartosht (alt: Kaba-ye Zardusht, Kaba-ye Zardosht),

Add to wishlist
I've been here
Visited
Naqsh-e Rajab

Naqsh-e Rajab (alt: Naqš-e Rajab) is an archaeological site just east

Add to wishlist
I've been here
Visited
Naqsh-e Rustam

Naqsh-e Rustam (in Persian: نقش رستم Nāqš-e Rostām) is an archaeolo

Add to wishlist
I've been here
Visited
Tomb of Cyrus

The Tomb of Cyrus is the burial place of the ancient Cyrus the Great

Add to wishlist
I've been here
Visited
Pasargadae

Pasargadae (فارسی. پاسارگاد) the capital of Cyrus the Great (559-5

Add to wishlist
I've been here
Visited
Tomb of Hafez

The Tomb of Hafez and its associated memorial hall, the Hāfezieh, are

Add to wishlist
I've been here
Visited
Arg of Karim Khan

The Arg of Karim Khan (Persian: ارگ کريمخاني ɑrge KɑrīmKHănɪ

Add to wishlist
I've been here
Visited
Shah Cheragh

Shāh Chérāgh (Persian: شاه چراغ) is a tomb of the brothers Ahmad and

Similar tourist attractions

See all See all
Add to wishlist
I've been here
Visited
Temple of Athena Nike

Nike means 'victory' in Greek, and Athena was worshiped in this form,

Add to wishlist
I've been here
Visited
Erechtheum

The Erechtheum (Ελληνικά. Έρέχθειον Erechtheion) is an ancient Greek

Add to wishlist
I've been here
Visited
Pasargadae

Pasargadae (فارسی. پاسارگاد) the capital of Cyrus the Great (559-5

Add to wishlist
I've been here
Visited
Copán

The Pre-Columbian city today known as Copán is a locale in western

Add to wishlist
I've been here
Visited
Ħaġar Qim

Ħaġar Qim (IPA: [hæʤər'ʔi:m]) (English: Standing/Worshiping Stone

See all similar places